KRUG NIKOLE DOBROVIĆA: UČITELJI I SLEDBENICI

Autor: Tanja D. Konli, Boston

Uprkos trenutnim kontroverzama kada je reč o mestu Srbije na mapi Srednje Evrope, istorija njenih akademskih, obrazovnih i kulturnih institucija modernog doba zasniva se upravo na zaostavštini Srednje Evrope.

MODERNA U ILI MODERNA O MEDITERANU?

ARHITEKTURA NIKOLE DOBROVIĆA U

DUBROVAČKOM PODRUČJU

Autor: Ljiljana Blagojević, Beograd

Moj prilog seminaru razmatra metodologiju projektovanja i arhitektonsku filozofiju Nikole Dobrovića, onako kako su se one menjale sa njegovim prelaskom iz jednog od središta modernog pokreta – srednjoevropske metropole Praga – u periferni, znatno manji grad na jugu Jadrana – Dubrovnik.

Izložba Univerzalni objekti Tatjane Vujinović Kušej realizuje se u okviru drugog izdanja Art & Science programa, u organizaciji Centra za promociju nauke, kao deo velikog EU projekta Evropska mreža digitalne umetnosti i nauke. Suorganizatori izložbe su Galerija nauke i tehnike SANU i Zavod Ultramono iz Ljubljane.

Preko javnog poziva krajem 2016. godine BINA je odabrala stručni tim Čuvari parka koji će razviti svoj projekat saradnje sa zajednicom, kako bi arhitektonskim, urbanističkim, umetničkim I dizajnerskim intervencijama unapredili otvoreni gradski prostor u bloku kod Mileševske 42 - plato.
Projekat počinje u maju 2017. godine, tokom Beogradske internacionalne nedelje arhitekture I trajaće narednih šest meseci. Na početku, održaće se radionice u saradnji sa partenrima Mindspace iz Budimpeste i Kunstrepublik iz Berlina. Po realizaciji projekta stručni tim radiće na obradi i pripremi dokumentacije o projektu koja će biti publikovana I izložena tokom manifestacije BINA 2018, a potom i na drugim manifestacijama SCCM.

Tema konferencije će biti odgovori na sledeća pitanja: Koji su aspekti deljenja prisutni u mom radu?
Da li je moj rad uticao na bilo kakve promene u mom gradu? Da li postoji neki sličan obrazac između mog rada i rada drugih partnera? Koji je uticaj SCCM projekta?

Studio je gostujući program projekta SCCM na predmetu Urbani dizajn, Fakulteta umetnosti i dizajna, sa osnovnim ciljem razvoja ideja u zapuštenim lokacijama u Beogradu u radu studenata, profesora i asistenta preko uspostavljanja platforme razmene, deljenja znanja i ideja svih zainteresovanih građana.

Izložba predstavlja dela deset italijanskih timova arhitekata. Ne uzimajući u obzir bilo kakve generacijske kriterijume, izbor se fokusira na najinovativnije prakse i na one koje najbolje otelovljuju identitet italijanske arhitekture danas. Nasuprot pristupu orijentisanom ka utopiji iz 60-ih i 70-ih godina prošlog veka, dela koja mi predstavljamo često su projekti malog obima koji su povezani sa potrebama pojedinca, sa željom da se recikliraju postojeći građevinski objekti, kao i s ciljem da se redefnišu same paradigme arhitekture danas unutar jednog evropskog konteksta.

Izložba je proistekla iz jednog evroregionalnog takmičenja koje je organizovalo Udruženje arhitekata Rumunije, ogranak iz Okruga Timiš, u okviru Bijenala arhitekture BETA u Temišvaru 2016. godine.

Bijenale arhitekture BETA 2016 / radovi sa konkursa podržava i promoviše različite oblike i vidove ispoljavanja arhitekture.

Future Architecture Platform je prva pan-evropska platforma koja okuplja muzeje, festivale i producente kulturnih događaja sa namerom da približi ideje o budućnosti gradova i arhitekture širokoj public. Naši ciljevi:  Razmišljanje o budućnosti. Ističemo dolazeću generaciju talenata u raznim disciplinama i istražujemo i delimo njihove ideje o budućnosti gradova i arhitekture; Razmena. 18 organizatora iz 15 država kreiraju pan-evropski program, organizuju gostovanja mladih stvaralaca i predstavljaju njihove ideje na izložbama, konferencijama, predavanjima i radionicama, u knjigama i na internetu.

Metodologija umetničkog rada Branislava Nikolića, oličena u sakupljanju odbačenih elemenata arhitekture, enterijera stanova, nameštaja i drvne građe i njihova ponovna upotreba u umetničkom procesu i izgradnji umetničkih proizvoda, umrežena je sa svim značenjskim nivoima termina „sekundarna arhitektura“. Ova sintagma označava ekonomiju sakupljanja i recikliranja materijala specifčnu za izgradnju „kartonskih kuća“ u romskim naseljima.

Slikarska radionica Arhitektura ulice ima za cilj da uputi mlade u terminologiju same arhitekture i njeno „višeznačje“. Njihov zadatak će biti da uvide kako je savremena arhitektura implementirana u postojeće urbano okruženje i kako zajedno stvaraju i pišu istoriju ulice i grada.

Poznato je da su deca vezana za svoju okolinu i da fzička sredina u kojoj rastu na njih utiče koliko i socijalno i kulturno okruženje. savremena arhitektura prepoznaje važnost učestvovanja dece u donošenju odluka koje se tiču njihovog života i njihov glas se uvažava kad je reč o formi i oblikovanju fzičkog okruženja. Cilj radionice je upoznavanje dece sa različitim formama arhitekture i razumevanje dečje percepcije prostora predškolske ustanove.

Radionica daje deci aktivnu ulogu u promišljanju i dizajniranju njima namenjenog prostora. Ispitujemo modalitete participativnog urbanog dizajna, kombinujući metode prikupljanja informacija od dece i direktnog rada sa njima na razvoju vizija prostora dvorišta i igrališta u gradu. Tražimo odgovore na pitanja: kako treba da izgleda dvorište po meri deteta u XXI veku i šta deca imaju da kažu o tome.

KCB radionica Artedu obuhvata ciklus kreativnih radionica čija je osnovna ideja približavanje programa Kulturnog centra Beograda mladima (posebno srednjoškolcima). Program radionice sastoji se od predstavljanja aktuelne izložbe, diskusije sa umetnicima i kustosima, i praktične primene umetničkog pristupa karakterističnog za datu izložbu (crtanje, slikanje, fotografja, video...).

Program radionice je posvećen istaživanju oblika interdisciplinarne saradnje studenata umetnosti i dizajna. Kroz realizaciju zajedničkog projekta, grupe studenata stvaraju objekat (od koncepta do realizacije prototipa) koji je istovremeno umetnički objekat, prostorna skulptura, upotrebni predmet ili dekorativni element.

Izložba prikazuje tri nacionalna arhitektonska konkursa sprovedena radi dobijanja rešenja za novu zgradu
Muzeja grada Beograda. Muzej je osnovan 1903. godine i do danas je ostalo otvoreno pitanje zgrade za njegov trajni smeštaj. Odgovor je tražen mnogo puta i na različite načine, među kojima su bila i tri arhitektonska konkursa na kojima je učestvovalo 88 autorskih timova.

Muzej grada Beograda postoji bez sopstvene zgrade punih 115 godina. Zbog toga je muzejsko blago uglavnom skriveno od očiju posetilaca. Na ovoj izložbi, preko digitalnih medija, biće prikazani najreprezentativniji, najlepši i najvredniji predmeti koji se čuvaju u Muzeju, a koji će jednog dana biti izloženi u njegovoj stalnoj postavci. Kroz pet celina ukratko će biti ispričana priča o istoriji Beograda od praistorije do savremenog doba.

Izložbe Godišnje nagrade za arhitekturu i Arhitektonski i urbanistički konkursi stalni su programski segment Beogradske internacionalne nedelje arhitekture. Prva prikazuje godišnje nagrade za arhitekturu koje dodeljuje više institucija za realizovane objekte. Druga nam pruža uvid u nagrađene konkursne projekte u organizaciji i/ili
saradnji sa strukovnim udruženjima Društvo arhitekata Beograda i Udruženje arhitekata Srbije.

Razgovor ima za cilj da otvori pitanja koja se odnose na unapređenje konkursne arhitektonske prakse u Srbiji. Poređenjem različitih iskustava i tendencija u arhitektonskoj praksi regiona, razmotriće se različiti modeli razvoja ove važne institucije.

Ovogodišnja tribina, posvećena i dalje gorućem pitanju obnove Dobrovićevog Generalštaba, okupiće arhitekte – stručnjake iz dva naizgled sukobljena tabora: predstavnike zaštite arhitektonsko-urbanističkog nasleđa i renomirane projektante koji su se okušali u projektovanju savremenih objekata u okviru strogih
uslova i granica proglašenih spomenika kulture.

Autoritativan i harizmatičan, arhitekta Nikola Dobrović (Pečuj, 1897. – Beograd, 1967) ostavio je neizbrisiv trag u likovnoj kulturi centralne i jugoistočne Evrope između dva svetska rata, kao i u prvim decenijama socijalističke Jugoslavije. Modernistička načela dosledno je propagirao kroz objekte, konkursne projekte, urbanizam, dnevno-kritičke komentare, programske manifeste, univerzitetsku nastavu, teorijske i istoriografske traktate.

Ein Architekt ist ein Maurer, der Latein gelernt hat.

(Arhitekta je zidar koji je naučio latinski. – Adolf Los)

Studijska izložba posvećena nasleđu arhitektonskog rada Nikole Dobrovića (1897-1967), nastala je u eksperimentalnom, kolaborativnom procesu istraživanja i projektovanja u radionicama „Arhitektonski crtež“ i „Izlaganje arhitektonskog crteža“, koje su sa studentima i mladim arhitektama iz Srbije, Hrvatske i Švajcarske vodili Nemanja Zimonjić u saradnji sa Josipom Jerkovićem, odnosno Milica Lopičić uz konsultantsko učešće Ljiljane Blagojević i BINA tima: Ružice Sarić, Danice Jovović Prodanović i Jelene Ivanović Vojvodić.

Tokom viševekovne osmanske vladavine nad oblastima današnje Srbije, Beograd je bio važan centar Otomanske imperije. Od zauzeća grada 1521. do predaje ključeva 1867. godine, sa manjim prekidima austrougarske vladavine, Beograd je oblikovan i razvijao se prema modelu osmanskih vlasti. Današnje najstarije jezgro grada sačuvalo je obrise kulture kojoj je nekada pripadalo.

U specifičnim uslovima i okolnostima eksperimentalne faze gradnje stanova za tržište nastaje ova dvojna kula, poznata pod imenom Zapadna kapija Beograda, prema nacrtima arhitekte Mihajla Mitrovića (1922), kao krajnje neuobičajen spoj stambene i poslovne namene u tipologiji beogradske stambene arhitekture druge polovine XX veka.

Radio Beograd je od 1947. godine u zgradi na uglu Svetogorske i Hilandarske ulice. Zgrada poznata kao Zanatski dom, što je do Drugog svetskog rata i bila, spomenik je kulture.

Projekat Zanatskog doma delo je tada mladog arhitekte Bogdana Nestorovića (1901–1975), koji je 1931. godine osvojio prvu nagradu na konkursu. Izgradnja ove šestospratne modernističke zgrade završena je relativno brzo, već 1. maja 1933. godine.

„Leva obala Save bila je austrijska. Od obale pa do Zemuna samo pesak i baruštine. Na obali su bile straže, jedna na samome ušću Save u Dunav, druga na pola puta do železničkog mosta, treća kod samog mosta. Između tih stražara polako su išla stazom pored vode, ukorak, dva mađarska stražara sa puškama i velikim zelenim perjem na kalpacima kao čitavim petlovskim repovima. Između njihovih prolaza bilo je po oko pola sata slobode. To smo mi koristili, preplivali i išli u bare da beremo lokvanj. No jednom su stražari pokvarili red, iznenadili nas i uhvatili Huga koji je bio najdalje otišao i onako goluždravog oterali ga peške čak u Zemun. Tamo su ga držali sve do noći, a onda doveli natrag na obalu i pustili ga da prepliva.“

(Aleksandar Deroko, A ondak je letijo jeroplan nad Beogradom, 1984)

Na savskoj padini, nadomak Knez Mihailove ulice i kalemegdanskog parka, u vrednoj ambijentalnoj celini istorijskog jezgra Beograda postojano stoji šezdesetogodišnja Pariska dama. Iza platana od opeke, francuskih prozora i vertikalne bele trake sa nestandardnim prozorskim ramovima ona čuva tajne svojih stanara, naših čuvenih slikara druge polovine XX veka.

Palata Saveznog izvršnog veća jedno je od najreprezentativnijih ostvarenja posleratne arhitekture Beograda i Jugoslavije. Svečano je otvorena 1961. godine povodom održavanja Prve konferencije nesvrstanih zemalja u Beogradu i tokom pedesetogodišnje istorije bila je mesto održavanja važnih političkih događaja.

Ove godine navršava se deset godina od kada je zgrada Muzeja savremene umetnosti (MSU) zatvorena za javnost zbog radova na rekonstrukciji, adaptaciji i dogradnji. Muzej savremene umetnosti jedan je od najreprezentativnijih muzejskih objekata u Srbiji koji je građen namenski (1960-1965).

Razvoj društvenog i kulturnog života i dinamičan porast broja stanovnika Beograda naveli su mitropolita Mihaila da oktobra 1871. godine uputi Ministarstvu unutrašnjih dela predlog da se Tašmajdansko groblje izmesti iz centra grada. Ministarstvo je nadležnost za premeštanje groblja prenelo na Beogradsku opštinu. Nakon mnogobrojnih komisija, sednica i odluka, Beogradska opština je otkupila zemljište iznad Bulbuderskog potoka, u podnožju Zvezdare.

Prisustvo Jevreja u Beogradu beleži se još od XVI veka. Tokom više vekova Jevreji su na ovim prostorima učestvovali u kreiranju vizuelne kulture samog grada. Šetnja „Arhitektura i sećanje: Jevrejsko nasleđe u Beogradu“ predstaviće publici osnovnu topografiju jevrejskog nasleđa. Krećući se ulicama Jevrejskom, Solunskom i Visokog Stevana, učesnici šetnje biće upoznati sa prostorom na kojem su Jevreji nekada živeli, kao i sa specifičnostima njihovog života na Dorćolu.

Šetnja će obuhvatiti objekte stradale prilikom NATO bombardovanja 1999. godine: Republičko i (sada već srušeno) Savezno ministarstvo unutrašnjih poslova arhitekata Ivana Antića i Ludviga Tomorija, Dobrovićev Generalštab i zgradu RTS-a u Aberdarevoj ulici.

Šetnjom kroz istorijski centar Beograda, od Ulice kraljice Natalije i Zelenog venca do donjeg Dorćola, proći ćemo pored znamenitih objekata iz prve polovine XX veka, do 1960. godine, čiji su autori bile žene. Žene arhitekte aktivne su u Srbiji od početka veka i svojim delima obeležile su našu izgrađenu sredinu.

Poreklo češko-srpskih kulturnih veza potiče još od sredine devetnaestog veka sa doseljavanjem Čeha u Kneževinu Srbiju. po završetku Prvog svetskog rata, panslovenstvo je konačno ostvarilo svoje ciljeve kada su formirane nezavisne slovenske države. Izgradnja Čehoslovačkog poslanstva u Beogradu 1927. godine, prema projektu arhitekte Alojza Mezere, slikovito predstavlja upravo oličenje tog duha. položaj koji ambasada zauzima u urbanom miljeu Beograda, u neposrednoj blizini najznačajnijih državnih institucija, svedoči o snažnoj diplomatskoj vezi između Čehoslovačke i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca tokom međuratnog perioda.

SCCM je misija čiji je cilj unapređenje uslova života u evropskima gradovima. Povezujući različite aspekte kulture deljenja i urbani dizajn SCCM razvija novi oblik življenja u našim gradovima. Zajednički.
SCCM je četvorogodišnji kulturni program koji su zajedno pokrenuli partneri iz 7 gradova centralne i jugoistočne Evrope – iz Berlina, Praga, Bratislave, Katovica, Varšave, Budimpešte i Beograda.